Borsa, finansal piyasalarda işlem gören menkul kıymetlerin alım ve satım işlemlerinin yapıldığı bir platformdur. Yatırımcıların güvenli bir şekilde işlem yapabilmeleri için çeşitli mekanizmalar geliştirilmiştir. Bu mekanizmalardan biri de devre kesici uygulamasıdır. Peki, devre kesici nedir ve nasıl çalışır? İşte bu sorulara dair tüm detaylar.
Devre kesici (circuit breaker), borsa piyasasında ani ve aşırı dalgalanmalar yaşandığında devreye giren bir mekanizmadır. Piyasa fiyatlarının belirli bir yüzde oranında düşmesi veya yükselmesi durumunda, işlemlerin geçici olarak durdurulmasını sağlar. Bu sistemin amacı, yatırımcıların panik halinde kararlar vermelerinin önüne geçmek ve piyasanın daha sağlıklı bir şekilde işlemesini sağlamaktır. Devre kesici uygulamaları, genellikle borsa düzenlemeleri çerçevesinde belirlenen seviyelere bağlı olarak devreye girer. Bu seviyeler, her borsa için farklılık gösterebilir.
Devre kesicinin uygulanma oranları çoğu zaman borsa günlük işlem hacmini veya hisse senedi fiyatlarının dalgalanmasını gözlemleyerek belirlenir. Örneğin, bir borsa belirli bir hisse senedinin yüzde 10 değer kaybetmesi durumunda işlemleri durdurabilir. Bu sayede yatırımcılar, piyasanın sarsıldığı bu dönemde daha bilinçli yatırım kararları alabilir.
Devre kesicinin nasıl çalıştığına gelirsek: Her borsa, piyasa dalgalanmaları ve ani fiyat hareketleri sonucunda büyük kayıpları önlemek amacıyla devre kesici uygulamasını devreye sokar. Her borsa, devre kesici mekanizmasını çalıştırmak için öncelikle belirli bir kıstas getirir. Örneğin, eğer bir borsa belirli bir zamandaki toplam işlem hacmine göre bir yüzde belirlerse ve bu yüzde değeri aşılırsa, devre kesici aktive olur.
Devre kesici uygulaması genellikle üç aşamada gerçekleşir:
Her borsa, devre kesici sisteminin detaylarını belirleyerek, piyasalardaki işlemlerini ve güvenliği artırmak adına bu uygulamayı kullanır. Örneğin, Türkiye’de Borsa İstanbul, devre kesici sistemini belirli kıstaslar çerçevesinde uyarlamıştır. Böylece yatırımcıların hisse senetleri üzerindeki olumsuz etkileri en aza indirilir.
Devre kesici uygulamaları sonuç olarak yatırımcıların güvenliğini artırmayı amaçlasa da bu durum bazı olumsuz etkilere de yol açabilmektedir. Piyasa açıldığında genellikle saklanan hisseler üzerinde satış baskısı hissedilir. Çünkü yatırımcılar, piyasa açıldığında hisse fiyatlarının daha da düşebileceği korkusuyla hareket ederler. Bu durum, geçici süreli bir kayba yol açabilir. Ancak sonucunda geliştirilen devre kesici mekanizması, uzun vadede borsa güvenliğini artırmak ve istikrar sağlamak adına büyük bir önem taşır.
Sonuç olarak, devre kesici uygulaması, borsa işlemleri sırasında meydana gelebilecek aşırı dalgalanmaların önüne geçerek, yatırımcı güvenliğini artırmayı hedefleyen önemli bir mekanizmadır. Piyasalardaki belirsizlik dönemlerinde devre kesici uygulaması ile tutulan önlemler, yatırımcıların zamanında ve sağlıklı kararlar alması için kritik bir rol oynamaktadır. Borsada devre kesici nedir sorusuna yanıt açısından, süreçlerin anlaşılması faydalı bir bilgi kaynağı sunmaktadır.
